Opublikowana w Dz.U. pod poz. 1691 ustawa z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, przewiduje m.in. zmodyfikowanie reguł dotyczących świadczeń chorobowych, w tym zasad zliczania okresów niezdolności do pracy do jednego okresu zasiłkowego. Od 2022 r. docelowo zaliczane do niego będą zarówno okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak również okresy niezdolności do pracy, które zaistniały przed/po przerwie, jeżeli przerwa ta jest nie dłuższa niż 60 dni i jeżeli niezdolność ta nie występuje w okresie ciąży. Ponadto, skróceniu ulegnie okres pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia – przyjęto, że nie będzie on dłuższy niż 91 dni. W okres ten nie będzie wliczana niezdolność do pracy w czasie ubezpieczenia, bez względu na rodzaj choroby. Zasadą będzie, że zasiłek chorobowy, po ustaniu ubezpieczenia, przysługiwać będzie maksymalnie przez okres 91 dni.
Podsumowanie zmian
| Istota zmiany | Prawo do świadczeń mimo opóźnienia w opłacaniu składek |
| Przepis zmieniany / dodawany | Art. 2a ustawy zasiłkowej |
| Data wejścia w życie | 1 stycznia 2022 r. |
| Przed zmianą | Do końca 2021 r., w przypadku gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą, osoba z nią współpracująca lub duchowny nie opłacił w terminie składek, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustawało. Taka osoba nie miała prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. |
| Po zmianie | Zmieni się charakter dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Ubezpieczenie nie będzie już ustawało na skutek nieterminowego opłacenia składek (zmiana do ustawy systemowej). Zatem osoby prowadzące działalność gospodarczą, osoby z nimi współpracujące oraz duchowni będą mogły ubiegać się o zasiłki również w przypadku opłacenia składek po terminie. Wprowadzone rozwiązanie jest analogiczne jak w przypadku świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego. Świadczenia w razie choroby i macierzyństwa nie przysługują, jeśli w dniu powstania prawa do świadczenia wystąpi zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę, do czasu spłaty całości zadłużenia. Prawo do tych świadczeń ulegnie przedawnieniu, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia. Jeżeli w dniu powstania prawa do zasiłku ZUS ustali, że osoba prowadząca działalność gospodarczą, osoba z nią współpracująca, osoba współpracująca z osobą korzystającą z ulgi na start, duchowny będący płatnikiem składek na własne ubezpieczenia ma zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę, do czasu spłaty całości zadłużenia nie ma prawa do tego zasiłku. Prawo do tych świadczeń ulegnie przedawnieniu, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia.
|
| Istota zmiany | Skrócenie okresu, za który należną są świadczenia chorobowe po ustaniu ubezpieczenia |
| Przepis zmieniany / dodawany | Art. 8 ust. 2 ustawy zasiłkowej |
| Data wejścia w życie | 1 stycznia 2022 r. |
| Przed zmianą | Zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia przysługiwał na zasadach ogólnych, tj. mógł przysługiwać za cały okres zasiłkowy (182 dni/270 dni). |
| Po zmianie | Za okres niezdolności do pracy przypadający po ustaniu ubezpieczenia zasiłek chorobowy przysługuje nie dłużej niż przez 91 dni. Nie dotyczy to niezdolności do pracy spowodowanej gruźlicą, występującej w czasie ciąży lub powstałej wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianych dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.
Osoba, która wykorzysta zasiłek chorobowy przez maksymalny okres a nadal będzie niedolna do pracy, będzie mogła tak jak do końca 2021 r. wystąpić o świadczenie rehabilitacyjne. Może je otrzymywać maksymalnie przez 12 miesięcy, jeśli rokuje odzyskanie zdolności do pracy po dalszym leczeniu lub rehabilitacji.
|
| Istota zmiany | Zmiana zasad ustalania okresu zasiłkowego |
| Przepis zmieniany / dodawany | Art. 9 ust. 2 ustawy zasiłkowej |
| Data wejścia w życie | 1 stycznia 2022 r. |
| Przed zmianą | Do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie nieprzerwane okresy niezdolności do pracy, nawet jeżeli niezdolność do pracy jest spowodowana różnymi przyczynami. W przypadku przerw w niezdolności do pracy, do okresu zasiłkowego wlicza się okres niezdolności do pracy przypadający przed przerwą, o ile jest ona spowodowana tą samą przyczyną, a przerwa nie przekracza 60 dni. Przerwa w niezdolności do pracy i zachorowania po przerwie z innej przyczyny (trwającej nawet jeden dzień), oznacza powstanie prawa do nowego okresu zasiłkowego. |
| Po zmianie | Okres zasiłkowy uniezależniony od tego, czy przyczyna niezdolności do pracy występująca przed przerwą i po przerwie jest ta sama. Do okresu zasiłkowego wliczane będą okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekroczyła 60 dni, niezależnie od przyczyny. Do okresu zasiłkowego nie będą wliczane okresy niezdolności do pracy przypadające przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.
Ww. modyfikacja upraszcza reguły ustalania okresu zasiłkowego (obecnie występują wątpliwości z tym związane, ponieważ np. pracodawcy wypłacający zasiłki nie znają przyczyn schorzeń swoich pracowników, co utrudnia ustalenie okresu zasiłkowego; pracodawcy korespondują w tej sprawie z ZUS albo lekarzem leczącym, co może wydłużyć terminy wypłaty świadczeń). Po wyczerpaniu okresu wypłaty zasiłku chorobowego ubezpieczony, który jest nadal niezdolny do pracy z powodu choroby, będzie mógł – tak jak dotychczas – wystąpić o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego lub renty z tytułu niezdolności do pracy, w zależności od rokowań co do stanu zdrowia. O stanie zdrowia uprawniającym do przyznania świadczenia rehabilitacyjnego orzeka lekarz orzecznik ZUS.
|
| Istota zmiany | Wyższy zasiłek za okres pobytu w szpitalu |
| Przepis zmieniany / dodawany | Art. 11 ust. 1 ustawy zasiłkowej |
| Data wejścia w życie | 1 stycznia 2022 r. |
| Przed zmianą | Miesięczny zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku, a za okres pobytu w szpitalu – od 15. do 33. dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia, 80% podstawy wymiaru zasiłku. |
| Po zmianie | Miesięczny zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu będzie wynosił 80% podstawy wymiaru zasiłku. |
| Istota zmiany | Zmiana w prawie do świadczeń chorobowych po ustaniu tytułu do ubezpieczenia w przypadku osób posiadających prawo do emerytury lub renty |
| Przepis zmieniany / dodawany | Art. 13 ust. 1a, art. 18 ust. 8, art. 25 ust. 2 ustawy zasiłkowej |
| Data wejścia w życie | 1 stycznia 2022 r. |
| Przed zmianą | Prawo do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia oraz prawo do świadczenia rehabilitacyjnego i zasiłku wyrównawczego nie przysługuje osobie, która ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. |
| Po zmianie | Prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, prawo do świadczenia rehabilitacyjnego oraz zasiłku wyrównawczego nie przysługuje osobie, która ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy niezależnie od systemu ubezpieczenia/zaopatrzenia, na podstawie którego ma ustalone prawo do tej emerytury lub renty. Dotychczasowe orzecznictwo sądów w poruszonym zagadnieniu nie było jednolite.
|
| Istota zmiany | Uprawnienie do macierzyńskiego w razie śmierci pracodawcy |
| Przepis zmieniany / dodawany | Art. 30 ust. 1 pkt 1 i ust. 3 ustawy zasiłkowej |
| Data wejścia w życie | 1 stycznia 2022 r. |
| Przed zmianą | Prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia nie przysługuje, jeśli rozwiązanie umowy o pracę w okresie ciąży nastąpiło wskutek śmierci pracodawcy. W takim przypadku nie przysługuje też zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. |
| Po zmianie | Rozszerzenie grupy osób uprawnionych do zasiłku macierzyńskiego i zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego o osoby, które z przyczyn od siebie niezależnych (tj. śmierci pracodawcy) utraciły prawo do ubezpieczenia chorobowego i urodziły dziecko po ustaniu tego ubezpieczenia.
W rezultacie, od 2022 r. prawo do zasiłku macierzyńskiego oraz do zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego przysługuje również w razie śmierci pracodawcy. Jeśli umowa o pracę wygaśnie z powodu śmierci pracodawcy, to do dnia porodu kobieta będzie otrzymywać zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
|
| Istota zmiany | Nowa reguła związana z ponownym ustalaniem podstawy wymiaru świadczeń chorobowych |
| Przepis zmieniany / dodawany | Art. 43 ustawy zasiłkowej |
| Data wejścia w życie | 1 stycznia 2022 r. |
| Przed zmianą | Podstawę wymiaru zasiłku oblicza się na nowo, jeżeli w pobieraniu zasiłków wystąpi przerwa wynosząca co najmniej trzy miesiące kalendarzowe. |
| Po zmianie | Podstawa wymiaru świadczeń chorobowych ustalana na nowo, jeśli między okresami pobierania zasiłków wystąpi przerwa wynosząca co najmniej jeden miesiąc kalendarzowy.
Dzięki omawianej zmianie, podstawa „zasiłkowa” będzie ustalana na podstawie bieżącego wynagrodzenia pracownika, a zatem wysokość świadczeń będzie bardziej zbliżona do wysokości aktualnych zarobków.
|
| Istota zmiany | Zmiany w zakresie pozyskiwania danych przez ZUS na potrzeby „zasiłkowe” |
| Przepis zmieniany / dodawany | Art. 61a ustawy zasiłkowej |
| Data wejścia w życie | 1 stycznia 2022 r. |
| Przed zmianą | ZUS ma prawo do przetwarzania danych i informacji niezbędnych do ustalenia prawa do zasiłków, ich wysokości, podstawy wymiaru oraz do ich wypłaty. |
| Po zmianie | ZUS, może pozyskiwać dane i informacje w zakresie niezbędnym do ustalenia prawa do zasiłków, ich wysokości, podstawy wymiaru oraz do ich wypłat od ubezpieczonych oraz płatników składek, którzy są obowiązani bezpłatnie je udostępnić.
Przedmiotowa zmiana oznacza zatem obowiązek dla ubezpieczonych i płatników składek przekazywania informacji do ZUS, wyłącznie w celu ustalenia prawa i wypłaty zasiłków w razie choroby i macierzyństwa.
|
| Istota zmiany | Ujednolicenie terminów wypłaty świadczeń krótko i długoterminowych |
| Przepis zmieniany / dodawany | Art. 64 ust. 1 i ust. 3 ustawy zasiłkowej |
| Data wejścia w życie | 1 stycznia 2022 r. |
| Przed zmianą | ZUS wypłaca zasiłki na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień – nie później niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków. |
| Po zmianie | ZUS wypłaca zasiłki na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień – nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku.
Ze względu na to, że wypłata zasiłków osobom podlegającym dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu jest uzależniona od spłacenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, termin wypłacenia zasiłku będzie uzależniony od spłacenia zadłużenia. Nie będzie dłuższy niż 60 dni od spłaty całości zadłużenia.
|
| Istota zmiany | Unormowanie zasad wypłaty / transferu zasiłków osobom zamieszkałym za granicą wyłącznie w formie bezgotówkowej w Polsce |
| Przepis zmieniany / dodawany | Art. 65 ust. 3 ustawy zasiłkowej |
| Data wejścia w życie | 1 stycznia 2022 r. |
| Przed zmianą | Ustawa zasiłkowa nie zawiera szczególnych zasad dotyczących wypłaty zasiłków osobom mieszkającym za granicą. Zgodnie z zasadą ogólną, zasiłki wypłaca się na wskazany przez świadczeniobiorcę lub odbiorcę wypłaty adres albo rachunek bankowy. Jeśli świadczeniobiorca mieszka lub przebywa w innym państwie członkowskim UE/EFTA albo państwie, z którym Polskę łączy dwustronna umowa o zabezpieczeniu społecznym, zasiłek na wniosek uprawnionego wypłaca się bezpośrednio na rachunek bankowy w innym państwie członkowskim. |
| Po zmianie | Osobom zamieszkałym za granicą zasiłki będą wypłacane w formie bezgotówkowej na wskazany rachunek płatniczy prowadzony w kraju lub wydany w jej kraju instrument płatniczy. Na wniosek zasiłki będzie można wypłacać na wskazany rachunek płatniczy prowadzony w kraju lub wydany w kraju instrument płatniczy osoby upoważnionej do odbioru świadczenia, zamieszkałej w kraju, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej. |
| Istota zmiany | Zmiany w trybie dochodzenia należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń |
| Przepis zmieniany / dodawany | Art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej |
| Data wejścia w życie | 1 stycznia 2022 r. |
| Przed zmianą | Jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie, wypłacone kwoty podlegają m.in. ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. |
| Po zmianie | Jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie, wypłacone kwoty podlegają m.in. ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej, tj. prowadzonej przez komornika sądowego. |
| Istota zmiany | Ujednolicenie zasad odmowy prawa do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego, w przypadku gdy ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia |
| Przepis zmieniany / dodawany | Art. 8 ust. 3 ustawy wypadkowej |
| Data wejścia w życie | 18 września 2021 r. |
| Przed zmianą | Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, za które ubezpieczony na podstawie odrębnych przepisów zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia przysługującego za czas niezdolności do pracy. |
| Po zmianie | Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, za które ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia przysługującego za czas niezdolności do pracy. W przypadku zachowania prawa do wynagrodzenia na podstawie przepisów o wynagradzaniu, czyli na podstawie regulacji Kodeksu pracy i przepisów szczególnych odnoszących się do określonych kategorii pracowników, a także innych przepisów o wynagradzaniu (np. umów o pracę, regulaminów wynagradzania), nie przysługuje prawo do zasiłku zarówno z ubezpieczenia chorobowego, jak i wypadkowego.
|
Źródło: ZUS + publikacja „Mistrz Kadr i Płac”
